نام فارسی: شوید، شبت
نام علمی: Anethum graveolens
نام عمومی: Dill
نام انگلیسی: Dill
نام خانواده: Apiaceae (Umbelliferae چتریان یا جعفری)
گیاه شناسی:
شوید گیاهیست بوته ای و یکساله که ارتفاع آن تا 60 سانتی متر و گاهی بلندتر می رسد. ساقه ای استوانه ای با خطوط طولی دارد که نرم و شکننده است و در قسمت های بالا تقسیماتی از آن جدا می شود. برگ ها که به طول 20 سانتی متر می رسند، به بریدگی های نخ مانندی به قطر 1 تا 2 میلیمتر تقسیم شده و به صورت متناوب بر روی ساقه قرار میگیرند. برگ های شوید شباهت زیادی به رازیانه دارد، ولی بوی این دو گیاه کاملاً با هم متفاوت است. کل شوید کوچک و به رنگ سفید تا زرد می باشد. در انتهای ساقه ها چتر های اصلی و فرعی و در هر چتر بین 2 تا 9 گل وجود دارد که بعداً به میوه تبدیل می شوند. میوه ها بیضی شکل به طول 5 و عرض تا 3 میلیمتر، مسطح و به رنگ شکلاتی یا قهوه ای شکلاتی می باشند.
ترکیبات مهم:
برگ و میوه شوید دارای رایحه (اسانس) می باشد. میزان اسانس موجود در میوه ها بیشتر از برگ هاست و به 4 درصد می رسد. اسانس دانه و برگ شوید را می توان با تقطیر یا بخار آب به دست آورد. اسانس شوید به صورت مایعی به رنگ زرد روشن و سبکتر از آب است که در حلال های آلی بخ خوبی حل می شود.
مهمترین ماده موجود در اسانس شوید، ترکیبی به نام کارون می باشد که میزان آن به 60 درصد می رسد. ترکیبات دیگر شامل لیمونن ، گرد و فلاندرن است.
ترکیبات مهم معدنی شوید عبارتند از: قسقر، کلسیم، سدیم، پتاسیم، منیزیم، روی، آهن، کادمیوم و سرب که در شوید کاملاً رشد کرده وجود دارند.
از ترکیبات مهم دیگر می توان به ویتامین C، کاروتنوئید ها، کلروفیل، پلی فنل ها، نیترات، نیتریت و اگزالات اشاره کرد.
دانه شوید همچنین حاوی امبلیفرون و میریستی سین است.
دارو شناختی و اثرات مهم:
با توجه به وجود اسانس در میوه (دانه) شوید، اثراتی مشابه با میوه های دیگر گیاهان خانواده چتریان مانند رازیانه و زیره دارد. اثرات ضد نفخ، مقوی و محرک معده، ادرار آور، هضم کننده غذا و افزایش دهنده شبر مادر، از مهمترین خواص میوه شوید است. اثرات دیگری که برای شوید قائل هستند، شامل رفع سکسکه، رفع تهوع و استفراغ، ضد تشنج، و آرامبخش می باشد.
از میوه شوید در دارو های طبیعی ضد نفخ و درد دام ها در دامپزشکی نیز استفاده می شود.
از برگ شوید به عنوان معطر کننده در غذا ها و ادویه جات استفاده می شود و اثراتی شبیه میوه دارد (البته در ادیه جات از میوه شوید بیشتر استفاده می شود؛ زیرا رایحه بیشتری نسبت به برگ ها دارد). دانه شوید به طور سنتی برای آرامش معده پس از صرف غذا غذا استفاده می شده است.
مهم ترین اثرات گزارش شده:
ضد باکتری، ضدعفونی کننده، ضد اسپاسم، ضد سرطان، ضد نفخ، هضم کننده غذا، ادرار آور، کاهش دهنده قند خون، کاهش دهنده پرفشاری خون، قارچ کش، شیرافزا، مسهل، شل کننده عضلات، خواب آور، محرک تنفسی، مسکن، گشاد کننده رگ ها، مقوی معده و محرک.
نکات قابل توجه:
خاصیت آنتی اکسیدانی گل شوید به خاطر داشتن فلائونوئید ها، بیشتر از برگ و دانه آن است.
اثر کاهش چربی خون سیر و شوید با یکدیگر مقایسه و مشخص شده است که سیر اثر مطلوبی داشته، ولی شوید اثر چندانی در این مورد ندارد.
اسانس شوید را نباید به طور مستقیم به مصرف خوارکی و موضعی رساند و باید به صورت فرمولاسیون های مختلف و به شکل رقیق شده مصرف نمود.
