انجیر

ام البنین امجدی^الف,علیرضا رفیعی^الف, محمد یوسف پور^ب

^الفمرکز تحقیقات بیولوژی سلولی و ملکولی, گروه ایمونولوژی, دانشگاه علوم پزشکی مازندران ^بگروه طب ستی, دانشکده پزشکی, دانشگاه علوم پزشکی مازندران

 

چکیده

سابقه و هدف:  انجیر یکی از گیاهانی است که در قران از ان یاد شده است و همچنین جایگاه ویژه ای در طب سنتی دارد. انجیر به عنوان یکی از اجرای رژیم غذایی بهبود دهنده سلامتی مدیترانه که به طور گسترده در سراسر دنیا هم به عنوان دارو و هم به عنوان منبع غذایی مورد استفاده قرار می گیرد. این مطالعه با هدف ایجاد مروری کامل بر جایگاه انجیر در دین’ طب سنتی ’ ترکیبات و فعالیت های دارویی و درمانی آن انجام شد.

موارد و روش ها: در این مطالعه مروری پایگاههای ISC, ISI, SC ,Science Direct,

Pub med, Medline,SID  جهت جستجو منابع و مقالات مرتبط مورد استفاده قرار گرفتند. قران مجید, تفاسیر قران , احادیث و روایات اسلامی و همچنین کتب معتبر طب سنتی, گیاهان دارویی بررسی شد. جستجو بر اساس کلید واژه های انجیر, قران , ترکیبات مغذی, گیاهان دارویی و واژه های Medicinal plant,Anticancer effect, Holy Quran, carisa, fig, Ficus و از سال های 1994-2013 صورت گرفت, داده ها استخراج و نتایج به دست امده دسته بندی شد.

یافته ها: نتایج این بررسی نشان داد که علاوه بر قران , احادیث متعددی بر مصرف انجیر از دیر باز به عنوان یک گیاه دارویی مورد استفاده قرار می گرفته است. ترکیبات مختلف موجود در انجیر به خصوص وجود آنتی اکسیدان های فراوان, آن را به یک عامل حفاظتی و حتی پیشگیری کننده در برابر آسیب های اکسیداتیو تبدیل کرده است. نتایج مثبت درمانی آن بر روی رده های سلول های سرطانی و حیوانات آزمایشگاهی نیز موید نقش آن در درمان بیماری های مختلف از جمله سرطان است.

نتیجه گیری: انجیر دارای ترکیبات مفید با خواص درمانی است. تاثیر این ترکیبات به واسطه وجود فعالیت آنتی اکسیدانی انهاست که  در درمان بسیاری از جمله انواع سرطان ها حائز اهمیت است. این یافته ها میتواند تا حدودی تاکید دین مبین اسلام و شواهد طب سنتی در مورد انجیر را نشان دهد.

کلید واژه ها: انجیر, قرآن, طب سنتی, درمان بیماری, سرطان

 

 

مقدمه:

انجیر یکی از نخستین گیاهانی است که به دست انسان کاشته شد. منشا آن نواحی مختلف مدیترانه است, ولی امروزه در نواحی مختلفی از دنیا به حالت وحشی میروید. در ایران نیز این گیاه جزء گیاهان بومی بوده و درخت آن در اغلب جنگلهای نواحی شمالی,سواحل دریای خزر و همچنین مازندران پراکندگی دارد. انجیر از دوران گذشته علاوه بر مصارف غذایی که (به صورت خشک و تازه) داشته, قسمت های مختلف آن ازجمله شیره ,  میوه و برگ نیز برای اهداف درمانی مورد استفاده قرار میگرفت. انجیر یکی از گیاهانی است که به همراه زیتون, انگور,خرما و انار درقران از انها نام برده است که دارای خواص آنتی اکسیدانی هستند و همین امر یکی از مهمترین دلایل استفاده از آن در طب سنتی به منظور درمان بسیاری از بیماری ها نظیر دفع  سنگ کلیه و مثانه , رفع سوء هاضمه و بی اشتهایی, بواسیر  درمان ورم لثه و آبسه های دندانی و همچنین به عنوان ملین  و تسکین دهنده است. با توجه به قدمت طب سنتی ایرانی, بومی بودن انجیر در کشور و همچنین وفور ان در نواحی شمالی تایید فواید بی شمار آن می تواند جایگاه خوبی را برای آن ایجاد کند. علی رغم اهمیت انجیر و جایگاه ایران در صادرات این میوه به سایر مناطق دنیا اطلاعات کمی در مورد ارزش غذایی آن در دسترس است. بنابراین در این مطالعه سعی شده است تا با دید عمیق تر, انجیر از دیدگاه دین طب سنتی و تاثیر ترکیبات مختلف مورد بررسی قرار گیرد.

انجیر در قرآن: تین که ترجمه عربی انجیر است نام یکی از سوره ای مکی قرآن است. خداوند در این سوره در سوگندی پرمعنابه انجیر قسم یاد کرده است.((والتین و… لقد خلقنا الانسان فی احسن تقویم)) سوگند به انجیر و …. ما انسان را به بهترین اعتدال آفریدیم. بسیاری معتقدند احتمالا این سوگند به دلیل ارزش غذایی و فواید فراوان این میوه است زیرا در ادامه به ارتباط بین انجیر و زییتون( در سوگند بعدی نام زیتون نیز آمده است)و قوام و سلامتی انسان ها اشاره دارد. در آغاز این سوره به چهارسوگند پر معنی برخورد میکنیم. نخستین قسم, قسم به انجیر است که نام این سوره را نیز به خود اختصاص داده است و دلیل اهمیت آن است.یادکردن خداوند از انجیر در قران نشانه ای از اسراردرون ان است زیرا یاداوری به صورت سوگند ذکر شده است و مشخص است که سوگند برای موارد با ارزش صورت میگیرد مطابق حدیثی ازپیامبر خداوند نعمت سلامتی را به افرادی که این سوره را بخوانند مادامی  که در دنیا هستندعطا میفرماید تمامی این موارد گواهی بر وجود ترکیبات موثرو اثرات مفید انجیر است.

انجیر در احادیث و روایات:

در احادیث فراوانی استفاد از انجیر به منظور درمان بیماری ها و تضمین سلامتی مورد تاکیید قرار گرفته است.در حدیثی از امام رضا(ع) نقل شده است: التین یذهب بالبخر و یشد العضم و ینبا الشغرو یذهب بالداء و لایحتاج معه الی دواء: انجیر بوی بد دهان را برطرف استخوان  را محکم رویش مو را زیاد و بیماری را برطرف میکند و با وجود آن احتیاجی به دارو نیست. در حدیثی دیگر از امام رضا(ع) نقل شده است که در مورد جایگاه با ارزش این میوه فرمودند: درخت انجیر شبیه ترین گیاهان به گیاهان بهشتی است. در حدیثی دیگر از امام رضا در مورمد انجیر نقل شده است:((یشد الفم و العضم)) انجیر دهان و استخوان را محکم میکند. امام باقر درحدیثی ازامام علی نقل می کنند:انجیر بخورید که درمان کننده بسیاری ازامراض و بیماری هاست. ایشان به دلیل خواص مفید انجیردر درمان بیماری هایی نظیر بواسیر و روماتیسم بر مصرف ان تاکیید داشتند.

انجیر در طب سنتی ایرانی: تین یا انجیر میوه درختی به همین نام که دارای انواع بری بستانی و کوهی است. درخت انجیر با اندازه ای متوسط و برگ پهن است که وقتی ان را میشکنند از بیخ ان شیر بر می اید. میوه ان برخلاف درخت های دیگر هنوزگل نکرده می بندد. بهترین نوع انجیر, شیرین شادب ان است خواه سفید باشد و خواه سیاه منتهی سفید ان خاصیت غذایی بیشتر و سیاه ان خواص دارویی بهتری دارد.طبیعت ان گرم و تر است البته نوع بیابانی(بری) ان گرم ترازبستانی ان است. در طب سنتی ایرانی اعتقاد بر این است که انجیراز خواص غذایی بیشتری نسبت به سایر میوه های تابستانی برخوردار است حرارت و تشنگی را مینشاند ملین بوده و لذا در کسانی که یبوست دارند کاربرد. دفع سموم بدن از طریق تعریق میکند به اصطلاح معرق است تداوم در تناول ان برای افرادی که به دلیل حرارت قلب دچار عصبانیت های زودرس میشوند مفید است مصرف انجیر برای افرادی که بیماری هایی چون صرع تنگی نفس(ربو) تپش قلب درد و خشونت  سینه سرفه های  خشک مزمن  بواسیر کمر درد بیماری های طحال و کلیه دارند بسیاری مفید است.

انجیر به دلیل اینکه خواص غذایی فراوانی داشته و نیز کبد را تقویت میکند موجب چاق شدن بدن میشد به ویژه اگر ناشتا با قدری انیسون خورده شود. خوردن انجیر با بادام . پسته جهت تقویت و بهبود بدن های ضعیف توصیه شده است.

انجیر منعظ است و لذا کسانی که اختلال در نعوض دارند میتوانند از این میوه جهت رفع مشکل خود استفاده کنند. و نیز سوخته  ان با روغن زیتون در سفید کردن دندان و تفویت لثه توصیه شده است

از کاربردهای دیگر انجیر در زمینه اشپزی است ب این صورت که چون یکی دو دانه انجیر خام را با گوشت های غلیظ مانند گوشت گاو و امثال ان بپزند ویا اگر در دیگ حلیم اندازند موجب پختن سریع گوشت های ان می شود. ضماد شیره انجیر با پیه برای قطع زگیل بواسیر و میخچه مورد استفاده بوده است. ضماد برگ تازه ان جهت التیام جراحات مفید است.

جدول 1:ترکیبات مغذی موجود در انجیر

مقادیربه ازای 100گرم محاسبه شده است
کالری	74کیلوگرم	ویتامین ها		املاح معدنی
چربی	3/0 گرم	ویتامین A	142 واحد	کلسیم	35 میلیگرم
کالری اشباع شده	06/0 گرم	ویتامین K	7/4 میکروگرم	اهن	37/0 میلیگرم
کلسترول	0	تیامین	06/0 میلی گرم	منیزیم	217 میلیگرم
کربوهیدرات تام	2/19 گرم	ریبوفلاوین	05/0 میلیگرم	فسفر	14 میلیگرم
فیبر	9/2 گرم	ویتامین C	2 میلی گرم	پتاسیم	232 میلیگرم
قند	3/16 گرم	نیاسین	4/0 میلیگرم	زینک	15/0 میلیگرم
پروتئین	8/0 گرم	پانتوتنیک اسید	3/0 میلیگرم	مس	07/0 میلیگرم
اب	11/79 گرم	فولات	6 میکروگرم	منیزیم	128/0
خاکستر	66/0 گرم	ویتامین B6	113/0 میلیگرم	سدیم	1میلیگرم

 

انجیر از دیدگاه علمی:

انجیر خوراکی ازگیاهان مربوط به جنس Ficus است. جنس Ficus ازاعضای خانواده موراسه(moraceae) بوده و یک جنس بسیار وسیع است که بیش از هفتصد گونه دارد و بیشتر در مناطق گرمسیری می روید.گونه caricia.L  ficus یکی از اعضای مهم جنس فیکوسFicus  به شمار می اید.درختان این گونه جزء درختان برگ ریز بوده واغلب به نام انجیر یا fig  در انگلیسی به معنای مراقبت کردن از چیزی است درخت انجیر با قدمتی هزارساله مربوط به مناطق اسیای جنوب غربی و شرق مدیترانه است و یکی از نخستین درختانی که احتمالا بیش از11000 سال پیش به دست انسان ها کاشته شد. با اینکه منشا اولیه انجیر خاورمیانه است اما امروزه پراکندگی جهانی دارد.انجیر به هر دو صورت تازه و خشک شده قابل استفاده است و حتی به صورت خشک ان منبع غنی از ویتامین ها املاح معدنی کربوهیدراتها قند اسیدهای ارگانیک و ترکیبات فنولی است. انجیر تازه و خشک منبع غنی از فیبرو پلی فنول ها و همچنین سرشار از ترکیبات فنولی نظیر کلسیم پتاسیم آسکوربیک اسید ویتامین A فیبر بعضی از اسید های چرب و بسیاری از ترکیبات فنولی است. پلی فنول های اصلی در انجیر شامل فلاوون ها کاتیشن فلاوونون ها آنتوسیانین(سیانیدین) اسید کلروژنیک اسید گالیک و اسید سیرینجیک.

انجیر جزو میوه های دارای بالاترین میزان آنتی اکسیدان است پوست میوه ان منبع مهمی از آنتوسیانین و پلی فنول نیز است. با توجه به وجود ترکیبات فعال در پوست انجیر رنگ پوست انجیر نیز دارای خواص مغذی متفاوت است. تحقیقات انجام بر روی این گیاه مشخص کرده است که بیشترین ترکیبات فنولی به خصوص آنتی اکسیدانی انجیر های سیاه و بنفش دو برابر انواع سبز و زرد آن است و به همین ترتیب میزان انتوسیانین آن پانزده برابر و میزان ترکیبات فنولی آن نیز5/2 برار است.

قسمت های مختلف انجیر:

انجیر دارای قسمت های مختلفی نظیر ریشه, ساقه, برگ, شیره و میوه است که هرکدام از این قسمت ها دارای ترکیبات فعالی نظیر تری تر پنوئید ها با فعالیت انتی اکسیدانی و سایتوتوکسیک است.

ریشه انجیر:

در طب سنتی از ریشه انجیر برای درمان بیماری هایی نظیر لکودرما و عفونت های قارچی استفاده می کردند که البته آگاهی بیشتر از تاثیرات آن نیاز به مطالعات گسترده تری دلرد. تاثیر ضد سرطانی تری ترپن های استخراج شده از گونه های دیگر فیکوس در رده های سلولی  سرطانی به اثبات رسیده است و با وجود ترکیبات ترپنی در این گونه مطالعات بیشتر در زمینه مفید و حائز اهمیت است.

برگ درخت انجیر:

برگ های درخت انجیر دارای خاصیت ضدمیکربی است و میتوان از آن به عنوان یک عامل ضدمیکروبی طبیعی یاد کرد. فعالیت ضدمیکروبی عصاره برگ های انجیر علیه استافیلوکوکوی آرئوس مقاوم به متی سیلین مورد بررسی قرار گرفت و نتایج حاکی از آن بود که این عصاره در ترکیب با سایر انتی بیوتیک ها خاصیت میکروب کشی قوی تری دارد. تحقیق دیگری که با استفاده از عصاره متانولی برگ انجیرانجام شد. فعالیت ضد میکروبی قوی آن علیه باکتری های باسیلوس, سرئوس, استافیلوکوکوس اپیدرمیس رابه اثبات رساند. فعالیت ضدباکتریایی عصاره متانولی برگ درخت انجیر علیه باکتری های دهان نیز به اثبات رسیده است که البته این عصاره در ترکیب با آنتی بیوتیک های آمپی سیلین و جنتامایسین اثر سیرژیستیک علیه باکتری های دهان دارد. نتایج حاصل از بررسی ها بر روی حیوانات آزمایشگاهی نشان داده است که عصاره اتانولی برگ های انجیر تاثیر تحریکی بر پاسخ ایمنی هومورال وسلولی دارد بنابراین میتوان از آن به منظور مصارف درمانی در بیماری هایی با منشا ایمنی بهره بردو بررسی عصاره آبی برگ درخت انجیر بر روی رت های دیابتی القا شده با استرپتوزتوسین مشخص کرد که کلسترول تام نسبت به  HDL و همچنین هایپرگلیسمی در این رت ها تحت تاثیر عصاره کاهش می یابد.تانین استخراج شده از برگ های درخت انجیر خاصیت درمانی علیه باکتری های پاتوژن نظیر استافیلوکوکوس آردوس و پروئوس میرابیلیس است که این امر آغازگر جایگزینی ترکیبات گیاهی به جای آنتی بیوتیک ها برای درمان بیماری های باکتزیایی است.

شیره انجیر:

شیره انجیر دارای میزان بالایی از ترکیبات پلی فنولی است که منبع ارزشمندی از آنتی اکسیدان ها است. بررسی انجام شده بر روی  فعالیت ضد سرطانی این شیره علیه سلول های سرطانی تاثیر انسانی ثابت کزده است که این شیره با مهار سنتزDNA القای آپوپتوز و توقف چرخه سلولی سلول های سرطانی تاثیر سایتوتوکسیک قوی بر سلول های کارسینومای هپاتوسلولار و گلیوبلاستوما دارد در حالی که تاثیرات آم بر روی سلولهای طبیعت بسیار کم است. شیره درخت انجیر(لاتکس)که به صورت سنتی برای درمان زگیل ب کار می رود دارای خواص درمانی دیگر نظیر ضدویروس هرپس سیمپلس ضد انگل های کرمی ضد سرطان ضد استرس های اکسیداتیو و دارای  فعالیت سایتوتوکسیک است لاتکس استخراج شده ازدرخت انجیر دارای خاصیت سایتوتوکسیک بر روی رده  سلولی است. لاتکس درخت انجیر بر روی رده سلولی سرطان معده مورد بررسی قرار گرفت که نتایج ان مشخص کرد سلول های سرطانی نسبت به سلول های طبیعی حساسیت بیشتری ازخود در برابر لاتکس نشان دادندو لاتکس سبب مهار تکثیر سلول های سرطانی معده بدون اثر سایتوتوکسیک بر روی سلول های طبیعی شده است.شیره درخت انجیر(لاتکس) دارای خاصیت ضد تکثیری است و قادر است تکثیر سلول های سرطان  ریه را بدون  داشتن اثر سمیت بر روی سلول های  طبیعی کاهش دهد. تاثیر شیره انجیر بر روی سلول های اندوتلیال سیاهرگ بطنی نشان دهنده نقش ضد تکثیری و ضد رگ زایی عصاره شیره انجیر است. به علاوه شیره انجیر دارای فعالیت دفع کرم و کرم کشی نیز است.

ساقه درخت انجیر:

ساقه درخت انجیر دارای خواص ضدعفونی کنندگی, آنتی پیرتیک و ضد کرم است و عصاره ساقه ان برای درمان بیماری های پوستی مختلف زخم و دیابت استفاده می شود.اخیرا دی استرهای فلاوونولی از عصاره  متانولی پوست ساقه انجیر استخراج شده است کع دارای ویژگی های درمانی است.

ترکیبات موجود در میوه انجیر و نقش انها در انواع سرطان ها:

نقش آنتوسیانین موجود در انجیر سرطان های مربوط به لوله گوارش:

بسیاری از مطالعات و تحقیقاتی که بر روی حیوانات آزمایشگاهی انجام شده است( بیشتر نتایج به دست امده در مورد مکانیسم عمل آنتوسیانین ها از طریق مطالعات آزمایشگاهی است) و همچنین مطالعات اپیدمیولوژیک انسانی اثرات حفاظتی آنتوسیانین ها به دلیل داشتن ساختار فنولی و خاصیت آنتی اکسیدانی انهاست. وجود پیوند های دوگانه  درون حلقه و همچنین در هیدروکسیل زنجیره جانبی انها را به ترکیبات قوی در پاک سازی رادیکال های فعال تبدیل کرده است. علاوه بر پاک سازی مستقیم رادیکال های فعال, این ترکیبات بر فعالیت آنزیم هاب فاز II موثرند.به طور کلی در فازI انزیم های خانواده سایتوکروم P450 مسئول سم زدایی هستند و ترکیبات را متابولیزه کرده و به مولکول های واکنش گر تبدیل می کنند که از  مولکول های اولیه سمی ترند; سپس این ترکیبات سمی در فاز II که فاز کنژوگه است به ترکیبات محلول در آب تبدیل می شوند تا بتوانند از طریق ادرار و مدفوع خارج شوند در نتیجه آنتوسیانین ها از این طریق در پیشگیری از سرطان  نقش دارند. به طور کلی آنتوسیانین ها از سه مکانیسم برای پیشگیری از سرطان نقش دارند. به طور کلی آنتوسیانین ها از این طریق در پیشگیری از سرطان استفاده می کنند.

1-فعالیت آنتی اکسیدان 2- مکانیسم های مولکولی ضد سرطان زایی 3- مکانیسم های مولکولی مربوط به آپوپتوز سلول های توموری.

جدول 2:مکانیسم ضد سرطانی آنتوسیانین

نوع فعالیت	مکانیسم عملکرد	رفرنس
آنتی اکسیدان	پاک سازی مستقیم گونه های فعال اکسیژن افزایش توانایی جذب رادیکال های اکسیژن در سلول ها تحریک بیان آنزیم های سم زدایی فازII کاهش تشکیل ساختار های DNA adduct یا ترکیبات اضافی در DNA کاهش لیپید پراکسیداسیون مهار ایجاد جهش توسط توکسین های محیطی و کارسینوژن ها تعدیل مسیرهای انتقا پیام و کاهش تکثیر سلولی اتصال مستقیم به پروتئین ها و شلاته کردن فلزات	Wang and stoner
ضد تکثیری	بلوکه کردن مراحل مربوط به چرخه سلول و مهار تکثیر سلولی و بلوکه کردن مسیر انتقال پیام MAPK2	Hou et al
القای آپوپتوز	با فعالیت پرواکسیدانی سبب افزایش تولید واسطه های اکسیداتیو ROS درون سلولی می شود فعال کردن مسیر ذاتی یا وابسته به میتوکندری آپوپتوز و تخریب و تخریب ساختار های سلولی و ترشح فاکتور های پیش آپوپتوزی و القای آپوتوز	Feng et al circu et al
ضد التهاب	مهار بیان mrNA و پروتئین مربوط به -2nf-kB,COX و اینترلوکین های متفاوت	Houang at al
ضد تهاجمی	تحریک بیان مهار کننده بافتیMMP3-2 یا TIMP4-2 سبب کاهش بیان MMP و u-PA5	Brandstetter et
ضد رگ زایی	مهاربیان VEGF6 القا شده توسط TNF-a7و H202 در اپیدرمال کاهش VEGF, و کاهش بیان گیرنده هایVEGF	Bagchi et al
القای تمایز	کاهش تکثیر و کاهش بیان پروآنکوژن c-myc والقای تمایز در سلول های لوکمی- تغیر ساختار شبکه ی میکروتوبولی و القای تمایز در سلول های ملانوما	Serafino et al

 

فیبر: فیبرها کربوهیدراتی (بیشتر کربوهیدرات) هستند که در سیستم گوارشس(روده کوچک) انسان هضم نمیشوند زیرا پستانداران آنزیم های هیدرولیز کننده آنها را نمی سازند اهمیت فیبرها دارای تواتایی اتصال به مواد سمی هستند و سبب کاهش برخوردو تماس و واکنش انها با دیواره  روده می شوند و از این طریق یک نقش محافظتی مهمی را ایفا میکنند این نقش اهمیت ویژه ای در سرطان های مربوط به سیستم گوارشی  دارد.فیبر سبب تحریک حرکات دودی شکل روده می شود و عبور مواد غذایی از روده را تسهیل می کند یعنی مواد مضر یا حتی سرطان زا مدت زمان کوتاه تری را در روده  می مانندو سریع تر ازآن خارج می شوند در نتیجه برخورد این مواد با بافت روده کاهش می یابد. فیبرها توسط باکتری های لومن روده تخمیر می شوند و اسیدهای چرب با زنجیره کوتاه مثل بوتیرات  توبید می کنند یکی از مهمترین تاثیراتی که بوتیرات بر بدن دارد این است که سبب پیشرفت مسیر انتقال پیام TGB-B(Transforming growth factor beta) می شود.این مسیر با واسطه smads (small mothers against decapentaolegic) می تواند p21 ئ مهارکننده های تکثیری یا مهارکننده های تمایز (ids) inhiabitor of differentiation را فعال میکند پروتئین های مهارکننده تمایزی مراحل مختلف سلولی مثل رشد سلولی پیری تمایز آپوپتوز آنژیوژنز و ترانسفورمه شدن را تنظیم میکند. یکی دیگر ازتاثیرات محافظتی بوتیرات حاصل از تخمیر فیبر این است که به عنوان یک مهارکننده قدرتمند برای هیستون داستیلاز عمل میکند به طور کلی مهار کننده های HDAGs(Histone deacetylase) سبب القای بیان ژن های خاصی می شوند که مسئول توقف رشد تمایز و آپوپتوز هستند و سرطان های مربوط به لوله گوارش به خصوص سرطان کولون تاثیر مهمی دارد.

پتاسیم:

پتاسیم یکی از فلزات ضروری است که باید از منابع غذایی تامین شود. تحقیقات نشان داده که این فلز می تواند با سرطان و پیشگیری آن مرتبط باشد. پتاسیم برای بیماری های قلبی فشار خون بالا پوکی استخوان افسردگی و اسکیروفرنی نیز بسیار مفید است. رژیم های غذایی حاوی سدیم بالا و پتاسیم کم می تواند سبب رشد سلول های توموری شوند زیرا Ph طبیعی و همچنین تعادل آب در سلول های انسانی را تغییر می دهند. یکی از اعضای خانواده  ATPase  ها پمپ ATPase+/k+H است که در سلول های ترشح کننده اسید در معده پستاندار وجود داردو این پمپ یون پتاسیم را به داخل معده فرستاده و در عوض یون H+ را از معده خارج می کند یعنی میزان H+ و سطح اسیدی معده کم می شود و احتمال به وجود آمدن زخم ها و آسیب ها به معده کمتر می شود.

کلسیم: کلسیم یک یون ضروری در حفظ و نگهداری اسکلت تنظیم  عملکرد نورون ها و در رشد و تمایز سلول ها است در  طول لوله گوارشی(به خصوص در معده و روده کوچک) گیرنده حساس به کلسیم یا(CAR)+Ca2 وجود دارد. در بسیاری از سلول ها تغییر در غلظت Ca2+ خارج سلولی سبب تغییر رفتار سلول از تکثیر به سمت پایان تمایز تکثیر آپوپتوز و عوامل دخیل در رشد به هم می خورد بنابراین احتمالا تخریب عملکرد گیرنده حساس به کلسیم در پیشرفت تومور نقش داشته باشد. میکروویلی های روده از فیلامنت های اکتین تشکیل  شده که از طریق پل های عرضی از ویلین و فیمبرین به صورت متقاطع به هم وصل شده اند. در بازوهای جانبی این فیلامنت های اکتین و پروتئین های متقاطع به میوزین و کالمودولین متصل می شوند. کالمودولین یک پروتئین متصل شونده به کلسیم است بنابراین کلسیم می تواند در تنظیم شکل گیری و عملکرد میکروویلی های روده نقش مهمی را ایفا کند و همچنین کلسیم – کالمودولین می توانند هیستون داستیلاز و را فعال کرده  ورشد سلول را کنترل کنند. علاوه بر مواد غذایی مواد دیگر وارد روده می شوتد که در صورت هضم نشدن و باقی مندن در رودهبه کارسینوژن هایی برای لوله گوارشی تبدیل می شوند وجود میکروویلی سبب  می شود کار سینوژن ها با انزیم های ترشح شده از روده تماس داشته وبه مواد غیر سرطان زا تبدیل شوند ویا اینکه  کارسینوژن ها سریع تر از روده خارج شوند. کادهرین ها  جزو پروتئین های کلیدی در اتصال سلول- سلول و سیگنال سلولی هستند و نقش مهمی در تمایز  بافت ها ایفا می کنند. کادهرین ها خاصیت چسبندگی خود را مدیون وجود یون کلسیم هستند. کادهرین ها با کمک به اتصال سلول ها سبب می شوتد که سلول ها نوعی مهار تماسی داشته باشند و رشد و تکثیر آنها  از حدی بیشتر نشود در واقع همانند یک تومور ساپرسور عمل می کنند و مانع رشد بیش از انداره سلول ها می شوند. شیمی درمانی یکی از درمان های رایج جلوگیری از گسترش تومور سرطانی است اما به دلیل استفاده از مواد شیمیایی عوارض جانبی مثل پوکی استخوان به همراه دارد که برای بیماران مشکل ساز است البته هورمون درمانی و اشعه درمانی هم این تاثیر را دارند و از انجایی که کلسیم برای استخوان سازی بسیار مهم است استفاده از کلسیم  و مواد غذایی دارای کلسیم  میتواند در بهبود آن موثر باشند. طبق تحقیقات به عمل امده در مورد استفاده از کلسیم و تاثیر ان بر روی پیشگیری از سرطان های مربوط به لوله گوارش مثل کولون بسیار موثر بوده و استفاده بیشتر از کلسیم سبب کاهش ابتلا به سرطان هایی نظیر ریه پروستات پستان و تخمدان می شود.

مهار کننده آلفا گلیکوزیداز:

آنزیم آلفا گلیکوزیدازاز جمله آنزیم های مهم در مسیرهای متابولیکی نظیر پردازش گلیکوپروتنئین ها و گلیکولیپیدها و همچنین هضم کربوهیدرات ها در روده است این آنزیم سبب هیدرولیز پیوند های گلیکوزیدی و آزاد سازی گلوکز می شود. بنابراین مهارکننده های ان ب عنوان درمانی برای بیماری های متابولیکی به خصوص دیابن استفاده می شود در تحقیق انجام شده مشخص شده است که انجیر نیز دارای مهار کننده های این انزیم است و به همین دلیل عصاره استخراج شده ان به عنوان عامل ضد دیابت مورد استفاده قرار می گیرد. به علاوه مهارکننده های گلیکوزیداز درای پتانسیل درمانی برای درمان بیماری های نظیر ایدز سرطان ها و  بیماری های ذخیره لیزیومی است.

کومارین:

انجیر دارای یک فورانوکومرین به نام پسورالن(Psoralen)  است تاثیر سایتوتوکسیک این ترکیب در کشت سلول های کارسینومای موکواپیدرموئید MEC-1 مورد بررسی قرار گرفت و مشخص شد که پسورالن قادر به سرکوب سنتز DNA آسیب به میکروویلی و غشای سلولی و القای تجزیه میتوکندری است. کاهش وزن موش های حامل تومور که با این ترکیب تیمار شدند نشان می دهد که این نشان می دهد که این ترکیب عامل موثری در درمان کارسینومای موکواپیدرموئید انسانی است.

سایر نقش های زیستی انجیر:

عملکرد ضد التهابی:

گونه های فعال اکسیژن که در ارتباط ببا مراحل آخر ایجاد التهاب و درد هستند هدف ترکیباتی پلی فنول و به خصوص فلاوونوئید های موجود در عصاره انجیر قرار می گیرند و همین امر سبب می شود که انجیر قعالیت آنتی اکسیدانی ضد درد و ضد التهاب از خود نشان دهد.

تاثیر در دیابت:

اکسیداتیواسترس و تغییر سطح آنتی اکسیدان ها در بروز دیابت نقش دارد ئ عصاره انجیر با نرمالیزه کردن سطح آنتی اکسیدان ها در بهبود دیابت موثر است نتایج مطالعات نشان داده است که عصاره متانولی انجیر بر روی رت های دیابتی تاثیر بسیار خوبی داشتند تا جایی که می توان این عصاره را به عنوان درمان آلترناتیو برای مبتلا به دیابت ملیتوس مورد استفاده قرار داد. البته مصالعات فراوانی بر روی مدل حیوانی انجام شده است و تاثیر ضد دیابتی بودن انجیر را به اثبا رسانده است اما مکانیسم عملکرد آن نامشخص است با این وجود برخی از محققین حدس می زنند که این تاثیر به دلیل فراهم سازی افزایش جذب گلوکز است. فعالیت ضد اسپاسمی و ضد پلاکتی (antispasmodic) و (antiplatelet):

میوه انجیر از طریق فعال سازی کانال های k+ATP سبب کاهش کلسیم درون سلولی می شود در نتیجه سبب ایجاد انبساط در ماهیچه های صاف می شود. بنابراین این میوه برای بیماری های مربوط به فعالیت بیش از اندازه سیستم گوارشی نظیر کولیت و اسهال توصیه می شود. باز شدن کانال های پتاسیمی و کاهش میزان کلسیم درون سلولی تاثیر مهاری بر روی آدرنالین و تجمع پلاکت های القا شده توسط ADP (Adenosin diphosphate) دارد این امر احتمالا یکی از دلایل استفاده از انجیر در درمان بیماری های التهابی است.باید توجه داشت که مفید بودن انجیر برای بیماری هایی نظیر اسهال منافات با ارزش درمانی آن در مواردی همانند یبوست ندارد. این نکته جالب توجه در بسیاری ازمنابع نیز ذکر شده است که انجیرمجموه ای از خواص متناقض  است. یعنی هم برای اسهال و هم برای یبوست مفید است که هم در طب سنتی و هم در تحقیقات نوین به عمل آمده این موارد به اثبات رسیده است و این امر نه تنها برای انجیر بلکه برای گیاهان دیگر نیز صدق می کند احتمالا یکی از دلایل این امر این است که طبیعت چنین تناقضاتی را برای متعادل  سازی عوارض جانبی در موارد مصرف زیاد قرار داده است.

فعالیت آنتی پیرتیک: تب واکنش بدن در برابر آسیب به بافت ها التهاب و بیماری های مختلف است در مطالعه ای تاثیر عصاره گیاهان مختلف بر دمای بدن رت ها مورد بررسی قرار گرفت و نتایج آن نشان داد که عصاره اتانولی برگ های درخت انجیر تاثیرتب بر چشمگیری بر دمای بالای بدن رت ها داشته است و حتی این تاثیر با اثر داروی استاندارد تب بر مانند استامینوفن یا پاراستامل قابل مقایسه است. به علاوه عصاره اتانولی انجیرکاهش چشمگیری در پایین آوردن دمای طبیعی بدن دارد که البته مطالعات بیشتری جهت مشخص شدن مکانیسم عملکردی آن مورد نیاز است.

فعالیت ضد قارچی:

عصاره آبی استخراج شده از برگ درخت انجیر که دارای2 پروتئین با وزن مولکولی بالا به نام های فیژین یک و فیژین دوfiginI و figinII دارای خاصیت ضدقارچی است. در تحقیق انجام شده در رابطه با ترکیبات ضدقارچی موجود در برگ های انجیر مشخص شده که برگ های انجیر دارای خاصیت ضد قارچی علیهGibberalla   Valsa mali , و فوزاریوم اکسیسپوروم است. البتخ تاثیر ضدقارچی عصاره انجیرعلیه قارچ هایی نظیر مخمر کاندیدا آلبیکنز کریپتوکوکوس نئوفرمانس و میکروسپوروم نیز به اثبات رسیده است.

تاثیر ضد ویروسی: با توجه به این که شیره انجیر در طب سنتی برای درمان زگیل استفاده می شود و این بیماری نیز منشا ویروسی دارد بنابراین احتمال دارد که بر روی سایر ویروس ها نیز تاثیر داشته باشد.بر این اساس مطالعه ای انجام شد و نتایج آن مشخص کرد که انجیر با مهار همانند سازی ویروس دارای فغالیت ضد ویروسی علیه هرپس ویروس ها اکوویروس ها و آدنو ویروس هاست.

تاثیر محافظ کبدی:

عصاره متانولی برگ درخت انجیر در رت هایی که با تتراکلرید کربن دچار آسیب کبدی شدند مورد ارزیابی قرار گرفت و نتایج نشان داد که این عصاره با کاهش سطح آسپارتات آمینوترانسقراز آلانین آمینئترانسفراز بیلی روبین تام سرم مالون دی آلدهید و شاخض پراکسیداسیون لیپیدی در کبد اثر محافظتی مهمی را ایجاد می کند. به احتمال زیاد این تاثیر به دلیل وجود آنتی اکسیدان های فراوان در عصاره انجیر است که سبب مهار سایتوکروم P450 و تضعیف فعالیت زیستی تتراکلریدکربن می شود. به علاوه وجود ترکیبات کومارین در عصاره متانولی در ایجاد تاثیر محفظ کبدی موثر است.

نتیجه گیری:

مطالعه حاضر با در نظر گرفتن اهمیت انجیر در دین اسلام و همچنین فواید آن به عنوان گیاه دارویی در طب سنتی به جمع آوری و بررسی ترکیبات مفید در میوه انجیر و قسمت های مختلف از جمله سرطان معرفی کرد.انجیر به دلیل داشتن ترکیباتی نظیرکومارین آنتوسیاتین تری ترپن و ….. در میوه برگ شیره و حتی پوست ساقه خود دارای فعالیت های مهمی نظیز ضد سرطان ضد دیابت ضد میکروب محاف کبدی مفید برای سیستم ایمنی ضد التهاب ضد قارچ ضد ویروس و همچنین مفید برای بیماری های سیستم گوارشی نظیر کولیت و یبوست و سایر مواردی نظیر جوش زخم و زگیل و همچنین موارد درمانی فراوان دیگر است. این فعالیت ها در بررسی آزمایشگاهی به اثبات رسیده است و مکانیسم های عملکردی آن نیز به انجام تحقیقات بیشتری دارد.با این حال نتایج مطالعات امروزی گواه روشنی بر فوایدبی شمار این گیاه دارویی در سلامت انسان و همچنین اهمیت سلامت انسان در دین و قران است